Cá cơm là một loại cá rất thông dụng ở Việt Nam nhưng bạn có bao giờ thắc mắc có tổng cộng bao nhiêu loại cá cơm khác nhau tại Việt Nam và trên thế giới?
Mục lục
Đặc điểm của cá cơm
Cá cơm thuộc họ cá trổng kích thước khoản bằng đầu chiếc đũa là những loài cá chủ yếu sống ở nước mặn thành từng đàn rất lớn có thế lên đến tới hàng trăm tấn, có một số loài sống ở nước lợ. Ở Việt Nam, nó có tên gọi là cá cơm do hình dáng nhỏ nhắn chiều dài chỉ từ 12 – 50 cm – nhỏ như chiếc đũa ăn cơm. Ngoài ra người dân còn gọi cá cơm với tên gọi khác là cá nờm. Cá cơm thường được ngư dân đánh bắt từ khu vực Thanh Hóa trở vào trong Nam. Tùy từng địa phương khác nhau mà thời gian khai thác cá cơm cũng khác.
Các Loại Cá Cơm Phổ Biến Trên Thế Giới
Cá cơm châu Âu
Cá cơm châu Âu là loài cá cơm có giá trị thương mại. Maroc hiện nay dẫn đầu thế giới trong công nghiệp đóng hộp cá cơm. Các nhà máy công nghiệp cá cơm dọc theo bờ biển Cantabria hiện nay đã làm thu hẹp nghề muối cá truyền thống của người xứ Catalonia, mặc dù ngành công nghiệp này mới chỉ được bắt đầu ở Cantabria bởi những người muối cá Sicilia vào giữa thế kỷ 19. Việc đánh bắt thái quá cá cơm cũng là một vấn đề.
Kể từ thập niên 1980, các tàu đánh bắt lớn được cơ giới hóa ở Pháp đã thực hiện việc đánh bắt các loài cá cơm bằng những chiếc lưới kéo có mắt rất nhỏ. Vào thời Đế quốc La Mã, chúng là nguyên liệu để làm nước sốt cá lên men gọi là garum, là sản phẩm chủ yếu trong ẩm thực cũng như là mặt hàng được sản xuất với số lượng công nghiệp để buôn bán xa. Ngày nay, chúng là thành phần chủ yếu trong món xa lát Caesar, Spaghetti alla Puttanesca, hay phủ thêm lên trên bánh pizza. Vì hương vị mạnh, chúng cũng dùng trong một số nước chấm, bao gồm nước sốt Worcestershire, nước mắm, và trong một số biến thể của Bơ Café de Paris. Ngư dân cũng dùng cá cơm như là mồi để đánh bắt các loại cá lớn hơn như cá ngừ hay cá vược nước mặn.
Cá cơm Argentina
Cá cơm Argentina là một loại cá cơm thuộc chi EngAFis, được tìm thấy trong và xung quanh vùng biển của Argentina, Uruguay và miền nam Brazil. Chúng có thể phát triển đến 17 cm (6,7 in). Cá cơm Argentina sinh sản trong suốt cả năm nhưng dữ sinh sản gần bờ mạnh mẽ, dễ đánh bắt nhất vào tháng 10 và tháng 11, ngoài khơi xa ít mạnh mẽ hơn vào tháng 5 và tháng 6 trong năm.
Cá cơm Argentina cũng là một loài chủ chốt trong hệ sinh thái của vùng biển Argentina. Thức ăn của chúng là động vật phù dù và các loài giáp xác chân chéo. Bản thân chúng đã là con mồi của các loài khác và tạo thành thành phần dinh dưỡng chính của các loài thương mại quan trọng như cá tuyết, mực và cá thu.
Cá cơm Califorina
Thường được tìm thấy ở vùng nước ven biển trong phạm vi khoảng 30 km từ bờ, có khi xa tới 480 km, tạo thành từng bầy lớn, đông đúc. Thức ăn của chúng thường là tôm nhỏ, giáp xác chân chéo và ấu trùng giáp xác, hoặc bất kì con mồi ngẫu nhiên mà chúng ăn được. Chúng sinh sản gần như cả năm.
Khi quần thể cá mòi suy giảm ở Thái Bình Dương trong những năm 1940 và 50, những người đóng gói cá ở Mỹ bắt đầu đóng hộp những con cá cơm địa phương phong phú hơn. Tổng số cá cơm đánh bắt được tăng trong thời gian này từ 960 tấn năm 1946 lên 9,464 tấn vào năm 1947 và đạt đỉnh gần 43.000 tấn vào năm 1953. Từ 1949 đến 1955, chúng bị hạn chế cho tất cả các mục đích sử dụng trừ mồi câu cá ở California. Trong năm 2010, báo cáo vận chuyển cá cơm California có tổng cộng 2.100 tấn. Hầu hết cá cơm ở California ngày nay được đánh bắt để sử dụng làm thức ăn gia súc và làm mồi câu cá.
Cá cơm Nhật Bản
Cá cơm Nhật Bản (tên khoa học Engraulis japonicus) là một loài cá trong họ Engraulidae. Nó là loài phổ biến ở Thái Bình Dương nam từ biển Okhotsk, phổ biến rộng rãi trong các Biển Nhật Bản, Hoàng Hải, Biển Đông Trung Quốc, gần bờ biển của Nhật Bản. Chúng có tuổi thọ lên đến 2-3 năm tuổi, rất giống với cá cơm châu Âu. Sinh sản trong phạm vi tự nhiên từ Đài Loan đến miền Nam Sakhalin.
Cá cơm Peru
Cá cơm Peru (EngAFis ringens) là một loài cá thuộc họ cá cơm, đến từ Đông Nam Thái Bình Dương. Chúng đã mang lại sản lượng khai thác lớn hơn bất kỳ loài cá hoang dã nào khác trên thế giới, với thu hoạch hàng năm dao động trong khoảng từ 4.2 đến 8.3 triệu tấn trong năm 2008-2012. Cá cơm Peru có thể được xem là loài cá phong phú nhất thế giới.
Chúng sống tới 3 năm, đạt kích thước tối đa cm 20cm. Chúng lần sinh sản lần đầu tiên ở độ tuổi khoảng 1 năm với chiều dài 10cm. Trong khi đó chúng được thu hoạch sớm nhất là 6 tháng tuổi với chiều dài 8 cm để làm thức ăn đóng hộp hoặc làm mồi câu.
Cá cơm Nam Phi
Cá cơm Nam Phi là một loài cá cơm xuất hiện ở phía đông nam Đại Tây Dương gần Namibia và Nam Phi.
Các Loại Cá Cơm Có Ở Việt Nam
Cá cơm than
Cá cơm than có mình hình trụ tròn, thịt mềm, thân dài chừng 6 – 8cm, có hai sọc đen chạy dài khắp 2 bên lườn. Cá cơm than mắt rất to, không có màng, khoảng cách hai mắt lớn, khe mạng rất rộng, 2 hàm đều có răng nhỏ. Cá cơm than thường phân bổ khu vực miền Trung và được người dân gọi là cá cơm than để phân biệt với các loại cá cơm khác mình trắng, nhỏ.
Xem thêm bài về cách lựa chọn muối để ủ chượp cá được ngon: https://nuocmamtin.com/chon-muoi-san-xuat-nuoc-mam/
Cá cơm sọc tiêu
Thân hình thon dài, hơi dẹp ngang. Mõm nhô ra và hơi nhọn. Điểm cuối cùng của xương hàm trên nhọn và dài đến khe mang, eo mang kéo đến viền sau của màng mang. Lườn bụng có từ 5-7 vảy gai giữa vây ngực và vây bụng, trong đó có một gai nằm giữa hai vây bụng. Thân phủ vảy tròn, dễ rụng không có đường bên. Thân có màu kem nhạt khi mất vảy, một sọc ánh bạc dọc hông.
Cá cơm trắng
Cá cơm trắng có thân dài, dẹp bên và ngắn chỉ từ 4 – 5cm, nhỏ nhất trong các loại cá cơm. Đầu cá cơm trắng tương đối to so với thân ,mõm ngắn. Mắt cá to, không có màng mỡ mắt, khoảng cách hai mắt lớn. Khe mang rộng, lược mang dài và nhỏ. Vẩy tròn, nhỏ, rất dễ rụng. Cá cơm trắng có một vây lưng nhỏ, nằm ở sau vây bụng, trước vây hậu môn. Đúng như tên gọi, cá cơm trắng có thân màu trắng, bên thân có một sọc dọc màu trắng bạc. Các vây màu trắng, riêng vây bụng màu xanh rất dễ nhận biết.
Cá cơm vàng ruột đỏ
Cá cơm vàng ruột đỏ là một loại cá cơm hiếm gặp, chỉ xuất hiện khi có hiện tượng “nườc trồi” ở vùng biển Phan Thiết (Bình Thuận) từ tháng 5 đến tháng 9 hằng năm. Khi làm nước mắm cho ít sản lượng nhưng màu trà đỏ rất đẹp, vị ngọt từ thịt cá rất đậm đà. Chính vì sự hiếm có và đặc biệt đó khiến cho giá cá cơm đỏ cao hơn các loại cá cơm khác trên thị trường và vì vậy nước mắm làm từ cá cơm đỏ cũng có giá thành đặc biệt cao.
Vì Sao Ngư Dân Việt Chọn Cá Cơm Làm Nước Mắm?
Nước ta nổi tiếng với đường bờ biển dài từ bắc vào nam 3.260 km, thời tiết nắng ấm quanh năm nên nước ta phát triển mạnh về du lịch và ngư nghiệp. Nhờ những lợi thế về địa lý mà cá cơm phân bố rất nhiều ở nước ta, đặc biệt là biển Phan Thiết phát triển nhiều loại cá cơm to béo do thiên nhiên ưu đãi. Nhờ cá tươi, muối tinh và thời tiết phù hợp mà nghề làm nước mắm Phan Thiết đã tồn tại 300 năm nay. Cá cơm có rất nhiều ưu điểm khi chế biến ra nước mắm. Đầu tiên, đây là loại cá chứa rất nhiều protein mà nước mắm lại được tạo ra từ quá trình phân hủy protein. Để tạo ra được sự phân hủy này rất cần sự tác động của enzym nằm trong ruột cá. Cá cơm được đánh giá là đạt tỉ lệ hài hòa giữa ruột và thịt cá để tạo ra quá trình phân hủy protein tối ưu nhất. Cá cơm biển có nhiều khoáng hơn cá nước ngọt, các yếu tố vi lượng cũng rất cao và đầy đủ. Nước mắm được làm từ cá cơm biển tươi có mùi thơm nồng tự nhiên, không bị tanh và có thể đạt độ đạm tối đa. Trong khi đó, các loại cá khác tạo ra được rất ít nước mắm, đôi khi phải sơ chế trước khi ủ chượp và độ đạm thấp. Do đó có thể nói cá cơm thích hợp làm ra nước mắm ngon nhất.
Vì Sao Cá Cơm Ở Phan Thiết Đặc Biệt To Béo Góp Phần Giúp Nghề Làm Nước Mắm Phát Triển?
Bởi vì thiên nhiên đã ưu đãi cho Phan Thiết (Bình Thuận) một hiện tượng thiên nhiên độc đáo có tên là “nước trồi”. NƯỚC TRỒI – Hiện tượng thiên nhiên độc đáo ở vùng biển Bình Thuận. Hiện tượng hiếm hoi tại một vùng biển Việt Nam làm cho tôm cá sò ốc béo ngọt suốt từ tháng 6 – 9 hàng năm.
“Nước Trồi” Là Gì Và Nguyên Nhân Nào Mà Có?
Trong các tài liệu thủy văn, hiện tượng nước trồi là hiện tượng đặc biệt thường xuất hiện ở vùng biển ven bờ. Trên thế giới, chỉ có 18 vùng nước trồi được ghi nhận là Bờ Tây Hoa Kỳ, Peru, Ma roc, Thái Lan… Còn ở vùng biển Việt Nam, một vùng nước trồi quan trọng đã được thấy ở vùng ven biển Nam Trung Bộ, tập trung mạnh tại Bình Thuận.
Nguyên nhân nước trồi chính là do quá trình bù trừ trực tiếp theo chiều đứng, nước từ dưới sâu trồi lên lấp chỗ trống của lớp nước bên trên bị vận chuyển ra nơi khác theo hướng dọc bờ và tách bờ.
Theo đánh giá của nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước, thời kỳ gió mùa Tây Nam thịnh hành từ tháng 6 đến tháng 9 ở vùng biển Bình Thuận được đánh giá đã tồn tại hiện tượng nước trồi mạnh nhất, Hiện tượng nước trồi làm các chất dinh dưỡng và thực vật phù du xuất hiện nơi bề mặt và được tiếp xúc với bức xạ mặt trời, sẽ kích hoạt quá trình quang hợp, tạo thức ăn phong phú cho động vật biển.
Đây cũng chính là mùa đánh bắt cá cơm chất lượng cao của ngư dân tại đây. Cá cơm là loại cá sống ở tầng nổi nên chúng cực kì to béo vì được hưởng nhiều chất dinh dưỡng và phù du từ đáy biển do nước trồi đưa lên.
Vì vậy, vùng biển Phan Thiết Bình Thuận có rất nhiều loại cá cơm sinh sản. Đặc biệt chỉ vào mùa “nước trồi” mới có loại cá cơm khá hiếm xuất hiện: đó là cá cơm vàng ruột đỏ. Các ghe, tàu cá của Phan Thiết thường thu về nhiều đàn cá cơm vàng ruột đỏ chất lượng vượt trội khi chúng theo dòng hải lưu nóng lạnh, ăn phù du nước trồi từ tháng 5 đến tháng 9. Loại cá cơm hiếm gặp này tuy cho ra sản lượng nước mắm ít nhưng rất chất lượng, có màu đỏ trà đẹp mắt, nhiều đạm, vị ngọt và thơm mùi thịt chín nồng nàn khác hẳn loại nước mắm cá cơm khác. Vì vậy mà giá thu mua của cá cơm vàng ruột đỏ cũng như giá thành của nước mắm làm từ chúng cũng cao hơn các loại cá cơm thông thường.
Có thể nói nước trồi là hiện tượng rất độc đáo và cũng là món quà đặc biệt mà thiên nhiên ban tặng và bù đắp cho vùng biển Bình Thuận đầy nắng gió khét cháy da người này.
Nước Mắm Cá Cơm Vàng Ruột Đỏ – Hương Vị Đỉnh Cao Nhất Trong Các Dòng Nước Mắm Tĩn Cá Cơm
Nước mắm cá cơm vàng ruột đỏ là một trong những loại nước mắm cao cấp và đặc biệt của nước mắm Tĩn, được làm từ loại cá cơm vàng ruột đỏ quý hiếm và muối tinh khiết, được ủ chượp lên đến 36 tháng để đạt độ đạm lên đến 60N. Vị ngon từ đạm cá rất khác biệt và khó cưỡng.
Sản phẩm được đựng trong tĩn gốm 250ml giúp nước mắm được ủ chượp 2 lần càng thêm thơm ngon. Tĩn gốm màu vàng tươi sáng đẹp mắt đi kèm dây thừng, thích hợp để trưng bày trong gian bếp, bàn ăn, phòng khách hay biếu tặng nhau đều rất sang trọng và tinh tế.
Thực phẩm khi ăn cùng nước mắm cá cơm vàng ruột đỏ sẽ dậy vị đậm đà, kích thích sự ngon miệng. Còn khi dùng để tẩm ướp, nêm nếm hay kho nấu thì trên cả tuyệt vời, không còn gì sánh bằng!
?? Đặt mua ngay tại https://nuocmamtin.com/product/nuoc-mam-ca-com-vang-ruot-do-60n/
?? Tham quan và mua sắm trực tiếp tại Bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa: 360 Nguyễn Thông, phường Phú Hài, TP. Phan Thiết